بازیابی رنگ اصلی و زنده‌ی فرش از طریق رنگرزی حرفه‌ای

تاریخچه رنگرزی فرش در ایران و ارتباط آن با صنعت قالی‌بافی نشان از اهمیت این هنر در فرهنگ و صنایع دستی است. رنگرزی فرش یکی از روشهای مهم در هنرهای دستی است.

در دوران ساسانی، رنگرزی به عنوان یک هنر برجسته بوده و این سنت در دوره‌های بعدی نیز ادامه یافته است. با ظهور کارگاه‌های رنگرزی در دوران آل بویه و سلجوقیان، این هنر به صورت صنفی و تولیدی در شهرهای مختلف ایران گسترش یافت.

در اواخر دوران صفویه، هنر رنگرزی در ایران افت کرد و همزمان رنگرزی مدرن در اروپا رشد زیادی داشت. این امر به دلیل تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در آن دوره است.

از اهمیت رنگرزی در صنعت قالی‌بافی نیز نمی‌توان اغفال شد. رنگ‌ها نقش بسیار مهمی در جلب توجه و زیبایی قالی دارند. علاوه بر زیبایی، رنگ‌ها ممکن است نقشی در انتقال پیام‌های فرهنگی و تاریخی نیز داشته باشند. ازین رو، حفظ و توسعه هنر رنگرزی در صنعت قالی‌بافی ایران اهمیت بالایی دارد.

الیاف فرش و هر آنچه نیاز است درباره الیاف فرش بدانیم

نوع الیاف مورد استفاده در فرش یکی از عوامل کلیدی در تعیین نحوه رنگرزی و انتخاب رنگ‌هاست. الیاف قالی از مواد طبیعی مانند پنبه، پشم، پشم آویزان و یا مواد مصنوعی مانند نایلون و پلی‌استر است. هر نوع الیاف به دلیل ساختار و خصوصیات خود، نیاز به روش‌های خاصی در رنگرزی دارد.

• الیاف طبیعی
پشم: این الیاف از حیوانات گوناگون مانند گوسفند و بز به دست می‌آید. رنگرزی پشم به خوبی جذب شده و رنگها را تثبیت می‌کند. رنگهای طبیعی برای پشم مناسب است.
پنبه: الیاف پنبه نیز از گیاه پنبه به دست می‌آید. رنگرزی پنبه نیاز به روش‌های خاصی دارد و به نوعی متفاوت از رنگرزی پشم است.

این مطلب را نیز بخوانید: از بین بردن بید فرش

• الیاف مصنوعی
نایلون و پلی‌استر: این الیاف از مواد مصنوعی تولید می‌شوند و جذب رنگ کمتری نسبت به الیاف طبیعی دارند. برای این الیاف، از رنگهای مصنوعی یا رنگهای خاصی که با این نوع الیاف سازگاری داشته باشند، استفاده می‌شود.

در هنگام انتخاب رنگها و روش‌های رنگرزی فرش، توجه به جذب و تثبیت مناسب رنگ به الیاف بسیار حائز اهمیت است تا دوام و زیبایی رنگ در طول زمان حفظ شود.

این نکات باعث می‌شوند که هنر رنگرزی در فرش یک هنر تخصصی باشد و نیازمند شناخت عمیق در زمینه‌های مختلف از جمله شیمی رنگ، خصوصیات الیاف، و تکنولوژی رنگرزی است.

بیشتر بدانید : مراحل شستشوی فرش

انواع رنگ های مورد استفاده در رنگرزی فرش دستبافت

بطور کلی، رنگ‌های مورد استفاده در صنعت رنگرزی به دو دسته طبیعی و صنعتی تقسیم می‌شوند. هر یک از این نوع رنگها شامل گروه‌های مختلفی دارند.

رنگ‌های طبیعی و انواع آن

این رنگ‌ها به سه دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:

• رنگ‌های گیاهی
بهترین انتخاب در بین رنگ‌ها، رنگ‌های طبیعی گیاهی هستند. این رنگ‌ها از گیاهان مانند پوست گردو، برگ مو، پوست انار و دیگر گیاهان طبیعی به دست می‌آیند. این رنگ‌ها ثبات بالا، جلا و جلوه زیبایی دارند که در تولید فرش‌های دستبافت عالی هستند.

• رنگ‌های جانوری
برخی از جانوران با تولید مواد رنگزا، مانند گونه‌هایی از کرم‌ها به نام قرمزدانه یا لاک، در تولید رنگ‌ها به کار می‌روند.

• رنگ‌های فلزی
برخی از فلزات و ترکیبات آن‌ها رنگ‌های با کیفیتی دارند. این ترکیبات از دل طبیعت استخراج می‌شوند و در دسته‌بندی طبیعی قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، اکسید آهن که رنگ نارنجی قرمزی تولید می‌کند یا کات کبود که از آن رنگ آبی فیروزه‌ای استخراج می‌شود.

این مطلب را نیز بخوانید: شستن فرش نجس

• رنگ‌های مصنوعی
در این دسته‌بندی، به طور عمومی از دو دسته رنگ آنیلینی و کرومی استفاده میشود. رنگ‌های صنعتی کیفیت و ثبات رنگ‌های طبیعی را ندارند.

فرش‌هایی که با این رنگ‌ها رنگرزی می‌شوند، ارزش کمتری نسبت به فرش‌هایی دارند که با رنگ‌های طبیعی رنگرزی می‌شوند. همچنین، این رنگ‌ها به علت وجود ترکیبات شیمیایی ممکن است در طولانی مدت و در تماس با پوست بدن حساسیت ایجاد کنند، به ویژه در نوزادان و افراد حساس.

بیشتر بدانید : شستشوی تشک خوشخواب

رنگرزی فرش ماشینی چگونه است؟

علاوه بر رنگرزی فرش با روش‌های گیاهی و حیوانی، روش دیگری که به کار می‌رود، روش شیمیایی است. به جز رنگهای بازیک که یک نوع رنگرزی مصنوعی است و توسط کارشناسان فنی تایید نمی‌شود، انواع رنگرزی شیمیایی به شرح زیر است:

 رنگهای اسیدی
این دسته شامل رنگهای اسیدی قوی، رنگهای اسیدی میلینگ و رنگهای سوپر میلینگ را شامل می‌شود.

 رنگهای پر متالیزه یا رنگهای متالیک
این رنگها به واسطه وجود کمپلکس فلزی در داخل ملکول رنگ، ثبات فوق‌العاده‌ای در برابر شستشو و نور دارند. این رنگها به سه نوع تقسیم می‌شوند: رنگهای پر متالیزه 1:1، رنگهای پر متالیزه 1:2، و رنگهای راکتیو پر متالیزه.

 رنگهای دندانه‌ای
این رنگها که به نام رنگهای کرومی نیز شناخته می‌شوند، ثبات خوبی دارند و از کروم برای بهترین ثبات استفاده می‌کنند.

 رنگهای خمی
این رنگها از رنگهایی هستند که در روی پشم استفاده میشود. ثبات فوق‌العاده‌ای دارند، اما طرز کاربرد آنها نسبت به سایر رنگها مشکلاتی دارد و عدم توجه به نکات کلیدی ممکن است به پوسیدگی پشم یا دو رنگی منجر شود.

 رنگهای ری‌اکتیو
این رنگها جدید هستند و در الیاف سلولزی مانند پشم مصرف می‌شوند. ثبات بالا و شفافیت مناسب آنها بر روی پشم توجه‌آمیزی دارد.

 رنگهای مستقیم
این دسته از رنگ‌ها ثبات ضعیف تا متوسطی را بر روی پشم دارند و پشم را در حمام خنثی یا اسیدی ضعیف رنگ می‌کنند.

 رنگهای گوگردی
این رنگها از ذوب ترکیبات عالی با سولفیت سدیم حاصل می‌شوند. این گروه از رنگ‌ها بیشتر در رنگرزی کاغذ، چوب، چرم و چیت سازی استفاده می‌شوند.

بیشتر بدانید : شستشوی مبلمان در منزل

کاربرد این انواع رنگ‌ها بر روی پشم بوده و در رنگرزی فرش ماشینی نیز به کار می‌روند.

رنگرزی فرش به عنوان یک هنر تاریخی در ایران، از دوران‌های باستانی تا امروز، از تکنیک‌ها و روش‌های متنوعی استفاده میکند. از رنگهای گیاهی و حیوانی گرفته تا ترکیبات شیمیایی، هر یک از این روش‌ها و رنگ‌ها، اثرات خاص خود را در ایجاد یک آثار هنری منحصر به فرد بر روی فرش دارد.

در فرش دستباف، هنرمندان با استفاده از رنگ‌های طبیعی و سنتی، الگوها و طرح‌های خود را با دقت و ذوق اجرا می‌کنند. در رنگرزی فرش ماشینی، فناوری مدرن و رنگ‌های صنعتی به کار گرفته می‌شود که در تولید انبوه و با سرعت بیشتر فرش‌ها نقش دارد. در رنگرزی فرش ماشینی و دستباف از رنگ‌های طبیعی یا صنعتی برای رنگرزی استفاده می‌کنند.

این مطلب را نیز بخوانید: ترمیم سوختگی فرش

سرزمین ایران با سابقه زیاد در رنگرزی و بافت فرش، نمادی از هنر و زیبایی است. رنگرزی فرش نه تنها یک تکنیک است، بلکه ارتباطی عمیق با فرهنگ و هنر مردم این سرزمین دارد. در ایام خانه تکانی از قالیشویی زارع برای خدمات شستشویی ف